Η Κορινθιακή τάφρος αποτελεί τμήμα του συστήματος του Ελληνικού τόξου (εικ. 2) και ο σχηματισμός της θεωρείται αποτέλεσμα της διαστολής που υφίσταται η Αιγιακή μικροπλάκα λόγω της καταβύθισης της Αφρικανικής πλάκας κάτω από αυτήν (Papazachos & Comninakis 1971; McKenzie 1972).
Η Κορινθιακή τάφρος αναπτύσσεται επί ηπειρωτικού φλοιού μπροστά από το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται ως μία από τις περισσότερο ενεργές περιοχές διαστολής, παγκοσμίως (Papazachos & Comninakis, 1971; McKenzie, 1972, 1978; Makris, 1976; Mercier et al. 1977; Le-Pichon & Angelier, 1981; Angelier et al. 1982; Doutsos et al., 1988; Jackson & McKenzie, 1988).
Η διαστολή του Αιγαίου θεωρείται ότι συντελείται από το Μειόκαινο και ακολούθησε την μετανάστευση του ορογενετικού μετώπου από την κεντρική προς τη δυτική Ελλάδα (Le-Pichon & Angelier, 1979; Mercier 1981). Ο σημερινός ρυθμός διαστολής της Αιγιακής μικροπλάκας είναι ταχύτατος και υπολογίζεται σε 30 mm/yr συγκριτικά ως προς την Ευρασιατική πλάκα (Reilinger et al., 1997; Kahle et al., 2000; McClusky et al., 2000) (εικ. 3).
Οι δυνάμεις που είναι υπεύθυνες για την παρατηρούμενη διαστολή, εξακολουθούν να αποτελούν θέμα έντονης επιστημονικής συζήτησης. Συνοψίζοντας την σχετική βιβλιογραφία οι επικρατέστερες αντιλήψεις προτείνουν ως κινητήρια δύναμη της διαστολής (α) την προς νότο υποχώρηση της επωθούμενης πλάκας λόγω κατάρρευσής της, προς την τάφρο καταβύθισης (roll-back of the subducting slab due to trench suction), (McKenzie, 1978; Le Pichon & Angelier, 1979; Hatzfeld et al., 1997; Meijer & Wortel, 1997; Doutsos & Kokkalas, 2001), (β) την πλευρική εξώθηση (lateral extrusion) που προκαλεί η προς τα δυτικά μετανάστευση της πλάκας της Ανατολίας κατά μήκος του ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας (Dewey & Sengor, 1979; Taymaz et al., 1991; Jackson 1994; Le Pichon et al., 1995; Armijo et al., 1996;) καθώς και (γ) σε μετά-συγκρουσιακή βαρυτική κατάρρευση ενός πεπαχυσμένου λόγω ορογένεσης φλοιού ( Horvath & Breckhemer, 1982; Le Pichon et al., 1995; Koukouvelas et al., 1996; Davies et al., 1997; Jolivet, 2001). Οι McClusky et al., (2000) και Doutsos & Kokkalas, (2001), επισημαίνουν ότι απαιτείται συνδυασμός των παραπάνω δυνάμεων προκειμένου να εξηγηθεί η παρατηρούμενη διαστολή στο νοτιοδυτικό τμήμα της Αιγιακής μικροπλάκας. Η συνδυαστική δράση των παραπάνω δυνάμεων για τη διαστολή της Κορινθιακής τάφρου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια μεγάλης κλίμακας λεκάνης διαστολής, διαγώνιου εφελκυσμού (transtentional ‘pull apart’) δομής (Reuther et al., 1993; Kahle et al., 2000; Doutsos & Kokkalas, 2001).
Εικ. 2: Χάρτης της ευρύτερης περιοχής όπου επισημαίνεται η Κορινθιακή τάφρος και οι κύριες γεωτεκτονικές δομές. (Γεωτεκτονικές δομές από Kahle et al., 2000 και Le-Pichon et al., 1995).
Εικ. 3: Χάρτης της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου όπου απεικονίζεται το γεωδυναμικό καθεστώς και τα αντίστοιχα διανύσματα κίνησης. 1:Ζώνη ηπειρωτικής σύγκρουσης, 2:Ζώνη ωκεάνιας καταβύθισης, 3:Περιοχή εφελκυσμού Β - Ν, 2:Περιοχή εφελκυσμού Α - Δ, 5:Ρήγματα οριζόντιας μετατόπισης (Τροποποίηση από Papazachos & Papazachou 1997).