Η αρχαία Μακύνεια υπήρξε μια αρκετά μεγάλη πόλη της Αιτωλίας κατά την αρχαιότητα. Κτίστηκε πιθανότατα στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. στη θέση “Παλιόκαστρο” στους πρόποδες του όρους Ταφιασσός (Κλόκοβας). Η θέση παρείχε εποπτεία στην εύφορη πεδιάδα που απλώνεται ως το Αντίρριο. Το συνολικό εμβαδόν της τειχισμένης ακρόπολης είναι 8.800 τ.μ. Οι οχυρώσεις, που φτάνουν σε μήκος σχεδόν τα 400 μέτρα, είναι διπλές με μεγάλους ογκόλιθους στις εξωτερικές πλευρές με ένα στρώμα πακτωμένου λατύπη ανάμεσά τους. Οκτώ πύργοι ενίσχυαν την άμυνα του τείχους, το οποίο διέθετε τέσσερις πύλες. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει ορισμένα κτίσματα που συνδέονται με χώρους διαμονής των στρατιωτών, αλλά και των κατοίκων της περιοχής σε περιόδους πολιορκίας. Τα λείψανα του καθαυτό οικισμού έχουν έρθει στο φως από πρόσφατες σχετικά ανασκαφές στις παρυφές του λόφου. Η πόλη καταστράφηκε από τον Φίλιππο Ε' της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού Πολέμου, περί το 218 π.Χ.
Το θέατρο
Νοτιοανατολικά και εξωτερικά της ακρόπολης βρίσκεται ένα μικρών διαστάσεων θέατρο, που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί και χρησιμοποιείται για θεατρικές και μουσικές παραστάσεις τους θερινούς μήνες. Ενδεχομένως είχε διπλή χρήση, και ως βουλευτήριο. Το θέατρο αποτελείται από τοξοειδή ορχήστρα και ένα μονόσφηνο κοίλο με 14 σειρές εδωλίων, χωρίς διάζωμα. Μια βαθμιδωτή κατασκευή στις τρεις πρώτες σειρές καθώς και οι σωζόμενες λίθινες πλάκες από ψαμμίτη υποδηλώνουν ότι τα εδώλια αυτά προορίζονταν ενδεχομένως για τους επιφανείς, αφού διέθεταν και ερεισίνωτο (πλάτη). Ένας σωζόμενος λίθινος θρόνος με βάση στην ανατολική πλευρά της κατασκευής αυτής προοριζόταν για τιμώμενο πρόσωπο και παρείχε εποπτεία και προς τη σκηνή και προς τους θεατές. Στην ασυνήθιστη αυτή θέση του θρόνου βασίζεται η άποψη ότι το θέατρο λειτουργούσε και ως βουλευτήριο, ώστε να μπορεί κανείς από εκεί να απευθύνεται στο κοινό. Η σκηνή είχε διαστάσεις 21,60 x 9,70 μέτρα. Ωστόσο λιθολογήθηκε συστηματικά από τους περιοίκους, με αποτέλεσμα σήμερα να σώζονται ελάχιστα στοιχεία της. Το θέατρο είχε υποστεί ζημιές λόγω της διολίσθησης του εδάφους, καθώς το σημείο παρουσιάζει μεγάλη κλίση.
Σε μικρή απόσταση προς τα βόρεια ανασκάφηκε αμφιπρόστυλος ναός διαστάσεων 17,20 × 5,80μ. Δε γνωρίζουμε σε ποια θεότητα ήταν αφιερωμένος.

Βιβλιογραφία
Κολώνας Λ., «Η Μακύνεια μέσα από τις πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες”, Ναυπακτιακά 6, (1992-93), σ.79-95.
Μόσχος, Ι. Ι., «Κάτω Βασιλική – Κάστρο Πάγκαλης - Μακύνεια», Ναυπακτιακά 13, 2002-2003, σ. 87-108.
Σαράντη, Ε., “Μακύνεια”, ΑΔ 48 (1998) Β1 Χρονικά, σ. 141-142, σχ. 13.
Διάζωμα, Νομαρχία Αιτ/νίας, ΛΣΤ ΕΠΚΑ: http://www.diazoma.gr/600-Stuff-80-Publications/Book_AIT_v1.pdf