Η Κίρρα για μια μεγάλη περίοδο υπήρξε φωκική πόλη και βρισκόταν στα σύνορα των Φωκέων με την Οζολία Λοκρίδα, ήταν το επίνειο το Δελφών. Αναφέρεται από τον Όμηρο ως Κρίσα, ο Στράβωνας και Παυσανίας την αναφέρουν ως Κίρρα, όμως ο τελευταίος την ταυτίζει με την ομηρική πόλη Κρίσα. Αποτελούσε τον προορισμό προσκυνητών και εμπόρων, οι οποίοι ανακτώντας δυνάμεις θα συνέχιζαν τον δρόμο τους για το πανελλήνιο ιερό. Βρίσκεται στον κόλπο της Ιτέας, στην έξοδο της κοιλάδας του Πλειστού στην ακτή του Κορινθιακού κόλπου. 
Η παλαιότερη κατοίκηση στην Κίρρα ανάγεται στην πρωτοελλαδική εποχή (3η χιλιετία π.Χ.), οπότε δημιουργήθηκε εκτεταμένος οικισμός, ο οποίος εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό κέντρο και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή στη Μεσοελλαδική περίοδο και κατά τους πρώιμους Μυκηναϊκούς χρόνους.
Στους αρχαϊκούς χρόνους γνώρισε μεγάλη ακμή αφού στο λιμάνι της κατέφθαναν επισκέπτες και προσκυνητές των Δελφών και διακινούνταν αγαθά και εμπορεύματα προς ολόκληρη την περιοχή. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην Κίρρα και τους Δελφούς για τον έλεγχο της κοιλάδας του Πλειστού και τον δρόμων της, κατέληξε σε δεκαετή πόλεμο. Κατηγορήθηκε ότι οι κάτοικοι της εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές των Δελφών, οι κάτοικοι αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο που τους επιβλήθηκε και ο Α’ Ιερός Πόλεμος ξέσπασε. Ο πόλεμος αυτός έληξε το 590 π.Χ. με την καταστροφή της Κίρρας, από τη Δελφική Αμφικτυονία. Σταδιακά η πόλη ανέκτησε τη ζωή της και ως το τέλος του 6ου αι. π.Χ. εξελίχθηκε σε σημαντικό λιμάνι του Κορινθιακού κόλπου, που ταυτόχρονα λειτουργούσε ως επίνειο της Άμφισσας και των Δελφών. Η Κίρρα διατήρησε τη σημασία της και κατά τη διάρκεια των βυζαντινών και μεσαιωνικών χρόνων. Επάνω στα αρχαία ερείπια κτίσθηκε το 1870 ο σύγχρονος οικισμός με το όνομα Ξεροπήγαδο.
Στον αρχαιολογικό χώρο της Κίρρας διατηρούνται διάσπαρτα αρκετά μνημεία, που συνθέτουν την ιστορική πορεία της αρχαίας πόλης, σημαντικότατου λιμανιού στον Κορινθιακό κόλπο. Μέσα στη θάλασσα διατηρείται τοίχος από τις εγκαταστάσεις του αρχαίου λιμανιού και σε μικρή απόσταση τα θεμέλια κτίσματος, που αποδίδονται σε νεώριο, χώρο αποθήκευσης του εξοπλισμού των πλοίων.
Κατά τον 5ο αι. π.Χ., οικοδομήθηκαν νεώσοικοι που αποτελούνταν από τουλάχιστον 5 επιμήκη διαμερίσματα ανοικτά προς τη θάλασσα, εντός των οποίων υπήρχε η δυνατότητα να συρθούν μικρά πλοία κυρίως για εργασίες επισκευής.
Την σημασία της Κίρρας και κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων αποδεικνύει η ύπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλικής με βαπτιστήριο, λουτρών και παράλιου μεσαιωνικού πύργου, που κατασκευάστηκε από ογκόλιθους του αρχαίου λιμανιού.

Πηγή:
http://odysseus.culture.gr
http://arcadia.ceid.upatras.gr